دریاچه ارومیه سال‌هاست حال خوبی ندارد و اخیرا اعلام شده تراز دریاچه نسبت به سال‌های قبل کاهش یافته است. مسئولان علت را در خشکسالی می‌دانند.
بهنام عبداللهی: دریاچه ارومیه یک درد رسانه‌ای است؛ دردی که هم می‌دانیم چیست و هم می‌دانیم درمانش چیست اما هنوز از پس نزدیک کردن این دو واژه به همدیگر برنیامده‌ایم.
دریاچه ارومیه پر است از نمک، نمک‌هایی اعلا برای پاشیدن روز زخم‌های عمیق، پر است از نمک‌هایی که می‌توانند تا عمق درد راهشان را پیدا کنند و راه زندگی را ببندند. دریاچه ارومیه پر است از دردهایی معلوم، درمان‌هایی معلوم، وعده‌هایی معلوم اما نرسیدن‌هایی مجهول.
شاید وجود و حضور دریاچه ارومیه در نقشه ایران تنها برای تعداد کمی از شهروندان مایه خیر و برکت و … باشد و دلشان را گرم کند اما یقینا دود نبود آن به چشم تعداد بیش‌تری خواهد رفت. حتی غبار آن به گلوی خیلی‌های خواهد دوید و بی‌شک نبود آن برای سر ایران تهدیدی جدی خواهد بود.
دریاچه ارومیه از سال‌ها پیش یکی از نکات حساس نقشه ایران شده بود اما درست از آن زمانی که تبدیل به شعار انتخاباتی شد دوربین‌ها و سر مردم را به طرف خود چرخاند و به عبارتی دیگر حساس‌تر و حساس‌تر شد.
دولت یازدهم با سیلی از وعده‌های زیست محیطی مخصوصا برای دریاچه ارومیه به روی کار آمد و از همان روز اول حیات خود، حیات دریاچه ارومیه را در اولویت قرار داد.
وقتی احیای دریاچه شعار انتخاباتی شد
توجه دولت، توجه رسانه‌ها و توجه رسانه‌ها، توجه مردم را در پی داشت و به همین دلیل اهمیت و حساسیت دریاچه هر روز بیش‌تر شد و مردم به شکلی میلی‌متری اقدامات دولت را مورد ارزیابی قرار دادند.
اگر بخواهیم منصفانه درباره اقدامات انجام‌گرفته در زمینه احیای دریاچه ارومیه قضاوت کنیم، می‌دانیم که دریاچه از مرگ حتمی نجات یافته است اما این را هم می‌دانیم که این نجات یافتن با بهبودی کامل فاصله زیادی دارد. به عبارتی نه زنده شده و نه مرده، این واقعیت جاری در سال‌های اخیر در دریاچه ارومیه است.
علی‌رغم اینکه احیای دریاچه ارومیه شعار روحانی در یازدهمین دوره از انتخابات ریاست جمهوری بود، او این شعار را در دوازدهمین دوره نیز به کار برد اما با اطمینانی بیش‌تر از گذشته.
وی به تازگی و پیش از انتخابات ۹۶در سالن ۶ هزار نفری الغدیر ارومیه گفته بود: چهار سال پیش، قول احیای دریاچه ارومیه را در بین مردم این شهر دادم و طبق این قول، اولین موضوع طرح شده در هیات دولت نیز دریاچه ارومیه بود.
وی اضافه کرد: پیش از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، مردم آذربایجان غربی و شهر ارومیه از خشک شدن تدریجی دریاچه ارومیه بسیار ناراحت بودند ولی امروز همه مردم از تثبیت وضعیت این دریاجه شادمان هستند.
وی اظهار کرد: در هشت سال پیش از فعالیت دولت تدبیر و امید، آب دریاچه ارومیه سه متر و ۱۰ سانتیمتر کاهش یافته بود و اگر اقدامات دولت یازدهم برای احیای این دریاچه نبود، امروز یک کویر خشک در این منطقه از کشور وجود داشت.
نقشه‌ها سوراخ از آب درآمدند؟
وی ادامه داد: عده‌ای می خواستند چشم زیبای آبی را از این بدن حذف کنند ولی امروز شاهد آن هستیم که امواج دریاچه، حیات خود را فریاد می زند.
به گفته وی احیای دریاچه ارومیه، نشان دهنده عمل دولت به وعده‌های خود است و ما هر وعده‌ای بدهیم به آن عمل می کنیم.
همچنین سخنان استاندار آذربایجان شرقی، جبارزاده نیز همواره عملی‌شدن این وعده‌ها را تصدیق کرده و ما را به احیای دریاچه امیدوارتر.
جبارزاده در یکی از جلسات شورای اداری آذربایجان شرقی اظهار داشته: از اوایل به روی کار آمدن دولت یازدهم، احیای دریاچه ارومیه به‌عنوان اولویت کاری دولت قرار گرفت و همواره در نشست‌های زیست محیطی دولت، احیای دریاچه‌ی ارومیه در دستور کار قرار دارد.
جبارزاده گفت: کارهایی که برای احیا انجام شده و در حال انجام است، هر روز ما را امیدوارتر کرده و به تراز اکولوژیک آن نزدیک‌تر می‌کند.
اما اخیرا رسانه‌ها و صفحات مجازی لبریز شده‌اند از خشکی دریاچه ارومیه، بیش‌تر وتندتر از پیش. عکس‌هایی که مدام منتشر می‌شوند حاکی از خشک شدن بخش‌هایی هستند که در زمان مشابه سال قبل زیر آب پنهان بودند. همین عکس‌ها و گزارش‌ها مردم را نگران و مردد کرده است که آیا تصاویر راست می‌گویند یا آمار و ارقام؟
آیا کابوس خشک‌شدن دریاچه ارومیه دارد روز به روز رنگ حقیقت می‌گیرد؟ آیا تمام نقشه‌ها سوراخ از آب درآمده که حالا آب دریاچه نشت می‌کند؟ و بسیاری از «آیا» های دیگر و نگرانی‌های بسیار.
خشکسالی کرکره حیات دریاچه ارومیه را پایین می‌کشد
برای اطلاع دقیق‌تر از وضعیت کنونی دریاچه ارومیه سراغ مسئولان امر می‌رویم. معاون محیط طبیعی اداره کل حافظت از محیط زیست آذربایجایجان شرقی در گفتگو با خبرنگار مهر اعلام می‌کند: تراز دریاچه ارومیه از سطح آب‌های آزاد امسال ۱۲۷۰/۶۵ متر است که این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۵سانتیمتر پایین‌تر است.
میزان بارش در مقایسه با طولانی‌مدت یعنی در طول ۴۸سال، ۲۳درصد کاهش یافته است و این به معنای خشکسالی است.وی ادامه می‌دهد: همچنین این رقم نسبت به سال اول آبی ۱۲سانتیمتر افزایش یافته است. ما دلیل کاهش آب را رژیم بارشی سال می‌دانیم.
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت از محیط زیست استان تصریح می‌کند: در سال جاری ۲۰۵میلی‌متر بارش داشته‌ایم این درحالی است که در سال آبی گذشته ۳۲۳ میلی‌متر بوده است، به عبارتی ۳۷درصد کاهش بارش داشته‌ایم.
وی تاکید می‌کند: همچنین میزان بارش در مقایسه با طولانی‌مدت یعنی در طول ۴۸سال، ۲۳درصد کاهش یافته است و این به معنای خشکسالی است.
محسن قمی درباره خشک‌شدن دریاچه ارومیه بیان می‌کند: باید اقداماتی که منجر به وارد شدن آسیب به پیکره دریاچه است اصلاح شود و اجماع نظر دولت تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه در راستای همین امر بود.
مردم باور کنند، دستگاه‌ها عینک رفع تکلیف را بردارند
وی خاطرنشان می‌کند: در صورتی که مقوله‌های تجهیز انتقال آب به دریاچه، صرفه‌جویی در مصارف کشاورزی و اقداماتی مشابه به درستی انجام شود، با افق‌بندی احیای دریاچه پیش رفته‌ایم که این مستلزم تعامل دستگاه‌های مختلف و مردم است.
وی می‌افزاید: اما اگر موارد ذکرشده به ثمر نرسد خشکی دریاچه آسیب‌های زیادی برای مردم منطقه خواهد داشت که از جمله می‌توان به تولید و گرد و غبار یا تغییرات اقلیمی شدید اشاره کرد.
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت از محیط زیست آذربایجان شرقی درباره اینکه مردم در جایگاه خود چقدر می‌توانند در احیای دریاچه ارومیه مفید واقع شوند، می‌گوید: هیچ مصوبه و قانونی عملی نمی‌شود مگر با همکاری مردم.
وی ادامه می‌دهد: مردم باید این مسئله را با پوست و گوشت و استخوان خود درک کنند. مثلا یک روستایی بداند که خشک‌شدن دریاچه برای هم‌وطنانش آسیب‌رسان خواهد بود و برای همین نوع عملکردش را عوض کند.
قمی اظهار می‌دارد: یک کشاورز وقتی این مسئله و تهدید را کاملا درک کرد می‌تواند به جای نهرهای سنتی از نهرهای سیمانی استفاده کند یا دفعات آبیاری را با مشاوره متخصصان کاهش دهد و… .
نباید دستگاه‌ها آیین‌نامه‌های مربوط به دریاچه را رفع تکلیف بدانند و لازم است به عنوان یک نیاز واقعی و با در نظر گرفتن تک تک آحاد مردم به آن‌ها عمل شود.وی همچنین به وظایف دستگاه‌ها و ادارات اشاره می‌کند و می‌افزاید: نباید دستگاه‌ها آیین‌نامه‌های مربوط به دریاچه را رفع تکلیف بدانند و لازم است به عنوان یک نیاز واقعی و با در نظر گرفتن تک تک آحاد مردم به آن‌ها عمل شود.
وی در بخشی از سخنان خود با اعلام اینکه خشکسالی یک واقعیت است، تصریح می‌کند: در مواقع خشکسالی سیاست‌گذاری صحیح در تخصیص آب حرف اول را می‌زند. مثلا اول برای شرب، دوم برای…، که در این‌باره متولیان امر یعنی آب منطقه‌ای بهتر می‌توانند پاسخگو باشن که چگونه نحوه تخصیص آب را تغییر داده‌اند.
وی همچنین در پایان خاطرنشان می‌کند: درمورد دریاچه ارومیه اولا باید تک تک مردم بدانند که قابل احیا است اما شرط احیا دست به دست هم دادن مردم و دستگاه‌های مختلف است، و به عبارتی دیگر شرط احیای دریاچه عمل کردن به دانسته‌های خویش است.
تبریز بیش‌ترین آسیب را می‌بیند
قرار بر این بود با مدیر کل مدیریت بحران آذربایجان شرقی که مسئولیتی بالاتر در ستاد احیای دریاچه ارومیه بر دوش دارد، نیز حوالی این موضوع صحبتی داشته باشیم که علی‌رغم تلاش بسیار ایشان پاسخگو تماس ما نشدند.
این را می‌دانیم که خشکسالی نه دست مردم است و نه دست مسئولان دولتی پس با اتفاقی مواجه هستیم که شاید هرگز دلمان نخواسته است اما اکنون که این اتفاق رخ داده است، بهتر است به جای متهم کردن همدیگر با عکس‌هایی از رگ‌های خشک دریاچه، راهکارهایی پیشنهاد دهیم، دست به دست هم دهیم و هرکس در حد خودش کاری برای دریاچه انجام بدهد.
طبق گفته رییس سازمان حفاظت از محیط زیست، تبریز و البته تبریزی‌ها بیش‌ترین آسیب را در صورت خشک شدن دریاچه ارومیه می‌بینند و این گفته در کنار پایین آمدن تراز آب، زنگ خطر و هشداری است برای مردم منطقه مخصوصا تبریزی‌ها.
برخلاف اینکه دریاچه «ارومیه» نام دارد، اما سهم آذربایجان شرقی و تبریز از دریاچه کم نیست و حداقل در بحث آسیب‌هایش کم نخواهد بود و همین دلیل خوبی است برای تعامل بیش از پیش دستگاه‌ها و ادارت و مردم برای حیات دوباره دریاچه ارومیه.
حالا دوباره دریاچه ارومیه در بخش مراقبت‌های ویژه است و مانیتوری که ضربان او را نشان می‌داد، تصویر کوهی سبز بود که کم کم دارد کویر می‌شود. مسئولان باید پیش از این مردم را از وجود خشکسالی آگاه می‌کردند و در پی این آگاه‌سازی راهکاری‌هایی نیز ارائه می‌نمودند و به طبع مردم نیز در عمل کردن به راهکارها دریغ نمی‌کردند. به هرحال حالا با دریاچه‌ای مواجه هستیم که دارد زیر نمک دفن می‌شود اما حتی اگر ماهی را امروز هم از آب شور دریاچه ارومیه بگیریم، زنده خواهد بود. باور کنید!
عکس‌ها از: امیر صادقی
ثبت دیدگاه