بعد از گذشت حدود دو هفته از آغاز ریاست جمهوری سید ابراهیم رئیسی، خطوط کلی و چارچوب سیاست خارجی دولت جدید درباره برجام در حال آشکار شدن است. این مسئله را می‌توان از موضع‌گیری رئیس‌جمهور و وزیر خارجه پیشنهادی دولت جدید متوجه شد.
سید ابراهیم رئیسی، روز یکشنبه ۳۱ مردادماه در دیدار و پاسخ به اظهارات موته گی توشیمیتسو، وزیر امور خارجه ژاپن مبنی بر ضرورت و اهمیت اجرای برجام به‌عنوان یک توافق بین‌المللی گفت: «ایران به همه تعهدات خود در برجام پایبند بوده و این آمریکایی‌ها هستند که به تعهدات خود عمل‌نکرده و یک‌جانبه از این توافق بین‌المللی خارج شدند و تحریم‌ها را گسترش دادند».
رئیس‌جمهور با تأکید بر اینکه ایران با اصل مذاکره مشکلی ندارد، تصریح کرد: با هیچ توجیهی تحریم‌های آمریکا علیه ملت ایران نباید همچنان ادامه داشته باشد.
حسین امیرعبداللهیان، دستیار ویژه رئیس مجلس و مدیرکل بین‌الملل مجلس شورای اسلامی نیز در دیدار با وزیر خارجه ژاپن عنوان داشت: «جمهوری اسلامی ایران از مذاکرات سازنده توأم با نتایج ملموس که ناشی از عمل به کلیه تعهدات و پرهیز از اتلاف وقت استقبال می‌کند».
اگر در کنار سخنان طراحان اصلی سیاست خارجی دولت سیزدهم به نشست خبری سخنگوی وزارت امور خارجه که در روز اول شهریورماه برگزار شد استناد شود بهتر می‌توان تصویر و تصوری دقیق‌تر از راهبرد آینده ایران به دست آورد.
سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان اگرچه این تحلیل که سفر وزیر امور خارجه ژاپن در راستای انجام میانجی‌گری توکیو بین ایران و برخی از دیگر کشورها از جمله آمریکا صورت گرفته رد کرد اما گفت: «مواضع حاکمیتی جمهوری اسلامی ایران همان مواضعی است که بارها اعلام کرده و طرف‌های مقابل به‌هیچ‌وجه نباید به دنبال سوء محاسبات باشند. باید بدانند که مواضع ما تغییر نکرده و رفع مؤثر تحریم‌های آمریکا و پایبندی کامل طرف‌های دیگر برجام به تعهداتشان در این زمینه به‌عنوان اصول مقوم هرگونه توافقی در وین است».
خطیب زاده گفت: مذاکرات احیای برجام نباید فرسایشی شود. ما از همان اول نیز بر این موضوع تأکید کرده‌ایم و باید در چارچوب زمان‌بندی و معیار مشخصی به‌پیش رود… .
نکته جالب آنجاست که سفر وزیر امور خارجه ژاپن برای برخی رسانه‌ها و تحلیل گران یادآور سفر شینزو آبه به تهران در خردادماه سال ۱۳۹۸ است که حاوی پیام آمریکا برای ایران بود اما به دلیل عدم پایبندی به تعهدات و خروج از برجام موردپذیرش کشورمان قرار نگرفت.
البته برخی رسانه‌های ژاپنی در زمان این دیدار بر لزوم تقویت ارتباط غرب و ایران، احیای برجام و کاهش تنش‌های منطقه‌ای سخن گفته بودند.
به‌عنوان‌مثال خبرگزاری کیودو ژاپن درباره این دیدار نوشته بود: «ازآنجایی‌که ژاپن روابط دوستانه‌ای با ایران دارد و درعین‌حال متحد ایالات‌متحده هم هست، انتظار می‌رود سفر موتگی زمینه را برای ارتقاء گفت‌وگو بین ایران و غرب هموار کند».
باوجود برخی خوش‌بینی‌ها، تجربه برجام ثابت کرد که آمریکا حاضر نیست ابزار تحریم را به سادگی کنار بگذارد و با توجه به تأکید دولت سیزدهم بر رفع تحریم‌ها و عدم انجام مذاکرات فرسایشی، فعلاً نمی‌توان با قاطعیت به سرانجام ابراز امیدواری کرد.
به همین دلیل بود که محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور روز شنبه ۲۳ مردادماه در مراسم تودیع و معارفه رئیس سازمان برنامه‌وبودجه بیان داشته بود: «مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهور تأکیدات فراوانی بر رفع تحریم‌ها دارند اما بعید است که بتوانیم با نظام سلطه به‌جایی برسیم و نمی‌توان برنامه‌ریزی خود را برای اداره کشور متکی به رفع تحریم‌ها کرد و باید به نحوی برنامه‌ریزی کنیم که فرض بر این باشد که نظام سلطه تحریم‌ها را لغو نخواهد کرد».
به نظر می رسد تحلیل معاون اول رئیس جمهور درباره آینده برجام و تعامل ایران با غرب واقع‌بینانه باشد. در حال حاضر مسئله‌ای که موجب ایجاد اختلافات جدی شده و بازگشت آمریکا به برجام را متزلزل کرده برداشت و تلقی آن‌ها از نقش توافق هسته‌ای در آینده است. به عبارتی بهتر آمریکا و کشورهای اروپایی خواهان امضای برجام جدیدی می‌باشند که در آن بازنگری بندهای غروب و دائمی کردن محدودیت‌ها و تسهیل مذاکرات موشکی و دفاعی انجام شده باشد. درحالی‌که ایران بعد از کارشکنی و خروج آمریکا، خواستار رفع واقعی تحریم‌ها و راستی آزمایی این مسئله در یک مدت‌زمان مشخص است. این دو برداشت متفاوت طبیعتاٌ نیل به یک توافق دائمی و پایدار حداقل در چشم‌انداز کوتاه‌مدت را بسیار سخت کرده است.
ثبت دیدگاه