کشف بقایای گیاهی و سفالی مربوط به چهارمین فاز معماری عصر آهن در قلعه سردار بوکان، چهره سه هزار ساله ای از این شهر تاریخی را به نمایش گذاشت.
قدمت شهر بوکان تا قبل از این کاوش ها حدود ۱۲۰ سال تخمین زده می شد اما کاوش ها و لایه نگاری های اخیر پیشینه آن را به دوره آهن و هم عصر با قلعه باستانی قلایچی رساند. محوطه و تپه باستانی قلایچی نیز اثری ماندگار در بوکان و بازمانده یکی از مراکز مهم تمدن ماناها در هزاره نخست پیش از میلاد مسیح است. این تپه باستانی بر اساس آثار و کتیبه های موجود، مرکز حکومت ماناها بوده و با دولت ‘ اورارتور’ در شمالغرب و ‘ آشور’ در غرب ایران معاصر بوده است.
سرپرست لایه نگاری قلعه سردار بوکان نیز با اذعان به قدمت سه هزار ساله قلعه سردار در شهر بوکان که در فاصله حدود ۲۰ کیلومتری قلعه باستانی قلایچی قرار دارد، گفت: کاوش هایی که با هدف مستندنگاری و مطالعه توالی استقراری این محوطه در حال انجام است، به کشف دانه‌های گیاهی سه هزار ساله منجر شد.
یوسف حسن زاده عنوان کرد: دانه‌های جو و گیاهی سه هزارساله درون کاسه‌ای سفالی در چهارمین فاز معماری عصر آهن به دست آمد که شامل دانه‌های گندم، علف‌های هرز و احتمالا مقداری دانه‌های جو و در مجاورت این کاسه سفالی هاون و کوبه سنگی نیز به دست آمد.
رییس گروه پژوهش موزه ملی ایران ادامه داد: برخلاف تصور مردم از کاوش‌های باستان شناسی که آن را به کشف اشیای نفیس و قیمتی محدود می‌دانند، این گونه یافته‌ها اهمیت بسیار بالایی در بازسازی شیوه‌های معیشتی، چگونگی آب و هوای منطقه در گذشته و تنوع زیستی آن دارد.
حسن زاده بیان کرد: با وجود ثبت این اثر در فهرست آثار ملی به دلیل حضور قلعه سردار درون بافت سکونتی بوکان، متاسفانه لطمه های زیادی به آن وارد شده است.
۷ مرحله سکونت در قلعه سردار بوکان کشف شد
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بوکان گفت: از زمان آغاز کاوش ها و لایه نگاری ها در قلعه سردار بوکان تاکنون هفت مرحله سکونت در دوره های مختلف باستان شناسی در این تپه کشف شده است. اسعد جمیانی افزود: نخستین لایه در این محوطه به دوران قاجار مربوط بوده که در این مرحله کاوش دیوارهای بنای «پیریزی دیوان» قلعه سردار و مقداری سفال کشف شد.
وی اضافه کرد: پس از اتمام دوره قاجاریه وارد مرحله دیگری از تاریخ مربوط به دوره ایلخانی (مغلول ها) و حکومت نوادگان آنان می شویم که آثار آن دوران نیز بر روی این قلعه مشهود است.
جمیانی بیان کرد: در این دوره نشانه هایی از آتش سوزی آثار آن دوره در تحقیقات لایه نگاری مشخص شد.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بوکان گفت: بعد از دوره ایلخانی و طبق شواهد موجود لایه های سفالینه رنگی مربوط به دوره اسلامی در قلعه سردار بوکان خودنمایی می کند.
وی در خصوص دیگر کشفیات و لایه نگاری های صورت گرفته در این قلعه بیان کرد: در لایه های زیرین نشانه هایی از آثار سوختگی و سفال های پخته شده دیده می شود که به احتمال زیاد مربوط به حمله دوره آشور به تمدن مانایی هاست که چشم دوستداران تاریخ را می نوازد.
جمیانی گفت: در این بخش دیوارهای با خشت خام و منظم یافت شده است که با یافته های باستان شناسی دوره مانایی در قلایچی بوکان همخوانی دارد.
وی افزود: دانه‌های گیاهی سه هزار ساله درون کاسه‌ای سفالی در چهارمین فاز معماری عصر آهن به دست آمد که شامل دانه‌های گندم، دانه‌های علف‌های هرز و مقادیری از دانه‌های جو است.
جمیانی با بیان اینکه وجود رودخانه سیمینه‌رود و چشمه های آبی که بزرگترین آنها «حوزه گه وره» است، عامل اصلی استقرار بیش از ۱۱ متر نهشته (آثار بدون نوشته) باستانی از دوره‌های مفرغ و آهن در این منطقه بوده است، تاکید کرد: در کنار این کاسه سفالی که دانه های جو در آن نگهداری می شد، هاون و کوبه سنگی نیز به دست آمد.
وی افزود: در لایه های بعدی کاوش که در عمق ۱۲ متری زمین قرار دارد، دیواری با ریزش ناگهانی مشاهده شده که نشان از وقوع زلزله مهیب در این منطقه است.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بوکان افزود: با گذشت از عصر آهن در عمق بیش از ۱۲ متری زمین، نشانه هایی از ورود به عصر مفرغ پیدا شد.
جمیانی ادامه داد: در این کاوش ها آثاری از جمله سفالینه های خام و پخته(شکسته)، مهرهای سنگی خام، تکه هایی از فلزات و پایه های ستون، دانه های جو، بقایای دیوار خشتی، سنگ چین، هاون و کوبه سنگی کشف شد. کاوش لایه‌نگاری قلعه سردار بوکان در آذربایجان غربی با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در حال انجام است.
قلعه سردار یا اَرگ بوکان در سال ۱۸۶۸ میلادی و ۱۲۴۷ شمسی بنا شد اما بخش‌های دیگر این ساختمان توسط فرزندان و نوادگان او تکمیل و گسترش یافت و بر روی تپهٔ تاریخی بنا نهاده شد. بوکان در جنوب آذربایجان غربی واقع شده و در داخل و اطراف شهر دارای آثار باستانی فراوانی است که تاکنون ۹۲ اثر از آنها در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
گزارش: محمد ادیب
ثبت دیدگاه